Tuyến tiền liệt (tiếng Hy Lạp là προστάτης, nghĩa đen là “một trong những người đứng trước”, “bảo vệ”, “giám hộ”) là một tuyến ngoại tiết kép tubuloalveolar của hệ thống sinh sản nam. Tuyến tiền liệt giữa các loài khác nhau thì khác nhau về giải phẫu, hóa học và sinh lý.
Chức năng
Tiền liệt tuyến tiết ra chất dịch có màu trắng sữa, mang tính kiềm và chứa citric acid, calcium, acid phosphate, enzyme làm đông vón và profibrinolysin. Trong thời gian phóng tinh, các túi của tiền liệt tuyến co bóp cùng với co bóp của ống dẫn tinh để đẩy dịch tiết của nó gộp với dịch từ ống dẫn tinh làm tăng thể tích tinh dịch. So với phần lớn tinh trùng trong túi tinh dịch, tinh trùng trong dịch tuyến tiền liệt vận động tốt hơn, tồn tại lâu hơn và bảo vệ các vật liệu di truyền (ADN) tốt hơn. Dịch tiết của nó có tính kiềm sẽ trung hòa bớt độ acid trong tinh dịch (độ acid do sự hiện diện của các sản phẩm trao đổi chất của tinh trùng).
Cũng như vậy, dịch tiết của âm đạo nữ cũng có tính acid (pH=3.5 – 4) trong khi tinh trùng không thể vận động tốt trong khoảng pH 6-6.5. Vì vậy có thể suy luận rằng dịch tiết của tiền liệt tuyến có tác dụng trung hòa độ acid của các phần dịch khác sau khi phóng tinh giúp tinh trùng đạt được khả năng vận động và thụ tinh ở mức độ tối ưu.
Cấu trúc
Tuyến tiền liệt có kích thước như hạt dẻ. Trọng lượng trung bình của tuyến tiền liệt “bình thường” ở nam giới trưởng thành là khoảng 11 gram, thường nằm trong khoảng từ 7 đến 16 gram. Nằm ngay dưới bàng quang, bao quanh niệu đạo và có thể cảm nhận được khi kiểm tra trực tràng.
Biểu mô kích thích bài tiết chủ yếu là pseudostratified, bao gồm các tế bào hình cột cao và các tế bào cơ bản được hỗ trợ bởi một chất nền fibroelastic có chứa các bó cơ trơn định hướng ngẫu nhiên. Biểu mô là biến số lớn và có mặt cả biểu mô hình khối hoặc hình vảy, với biểu mô chuyển tiếp ở các vùng ngoại biên của các ống dẫn dài hơn. Trong phạm vi tuyến tiền liệt, niệu đạo từ bàng quang được gọi là niệu đạo tiền liệt tuyến và kết hợp với hai ống dẫn xuất tinh. Tuyến tiền liệt được bọc trong các cơ của đáy khung xương chậu, co lại trong quá trình xuất tinh.
Sự bài tiết
Sự bài tiết dịch của tuyến tiền liệt giữa các loài khác nhau là không giống nhau. Chúng thường bao gồm các loại đường đơn và lượng kiềm nhỏ.Trong sự bài tiết tuyến tiền liệt của con người, hàm lượng protein ít hơn 1% và bao gồm các enzym thủy phân protein, axit photphat, và thuốc đặc hiệu kháng nguyên. Sự bài tiết cũng chứa kẽm với nồng độ 500-1.000 lần nồng độ trong máu.
Nguyên tắc hoạt động
Tuyến tiền liệt thực hiện chức năng của nó khi có hormon kích thích tố nam (androgen), chịu trách nhiệm cho đặc điểm giới tính nam. Nội tiết tố nam là testosterone, được sản xuất chủ yếu do tinh hoàn. Một số lượng nhỏ nội tiết tố nam được sản xuất bởi tuyến thượng thận. Tuy nhiên, dihydrotestosterone lại điều chỉnh tuyến tiền liệt .
Quá trình phát triển
Một phần tuyến tiền liệt của niệu đạo phát triển từ phần xương chậu (giữa) của xoang niệu sinh dục (nguồn gốc nội bì). Nội bì xuất hiện từ phần tuyến tiền liệt của niệu đạo và phát triển xung quanh mesenchyme. Biểu mô của tuyến tiền liệt khác biệt từ những tế bào nội bì, và mesenchyme liên kết phân biệt thành chất nền dày đặc và các cơ trơn của tuyến tiền liệt. Các tuyến tiền liệt đại diện cho các thành, vách được sửa đổi của phần gần niệu đạo nam và nảy sinh vào tuần thứ 9 của cuộc sống phôi thai trong sự phát triển của hệ thống sinh sản. Hệ thống mesenchyme, ống niệu đạo và ống Wolf phát triển thành tuyến tiền liệt ở người trưởng thành, một cơ quan tổng hợp một số thành phần tuyến và phi tuyến chặt chẽ hợp nhất trong một bao vỏ chung.
Phân chia tuyến tiền liệt
Tuyến tiền liệt có thể được chia theo hai cách: theo vùng, hoặc theo thùy.
Theo vùng
Phân loại theo vùng thường được sử dụng trong bệnh học. Quan điểm về “vùng” lần đầu tiên được đề xuất bởi McNeal vào năm 1968. McNeal phát hiện ra rằng bề mặt cắt tương đối đồng nhất của một tuyến tiền liệt dành cho người lớn không giống như “thùy” và do đó dẫn đến các mô tả về “vùng”.
Tuyến tiền liệt có bốn vùng tuyến nội tiết riêng biệt, hai trong số đó phát sinh từ các phân đoạn khác nhau của niệu đạo tiền liệt tuyến:
| Tên | Phân số của tuyến | Mô tả |
| Vùng ngoại vi (PZ) | Có đến 70% ở nam giới trẻ | Phần phụ vỏ đặt phía sau của tuyến tiền liệt bao quanh niệu đạo ngoại biên. 70-80% ung thư tuyến tiền liệt bắt nguồn từ phần này. |
| Vùng trung tâm (CZ) | Khoảng 25% dân số | Vùng này bao quanh ống dẫn xuất tinh. Vùng trung tâm được ước tính chiếm khoảng 2,5% tỷ lệ mắc bệnh ung thư tuyến tiền liệt. Các bệnh ung thư này có xu hướng tích cực hơn và có khả năng xâm nhập vào túi tinh. |
| Vùng chuyển tiếp (TZ) | 5% ở tuổi dậy thì | 10-20% bệnh ung thư tuyến tiền liệt có nguồn gốc từ vùng này. Vùng chuyển tiếp bao quanh niệu đạo ở đầu gần và là vùng phát triển của tuyến tiền liệt trong suốt cuộc đời, chịu trách nhiệm cho các bệnh phì đại tuyến tiền liệt lành tính. |
| Khu vực phía trước cơ fibro (chất nền) | Khoảng 5% | Khu vực này thường không có các thành phần tuyến, và chỉ bao gồm cơ và mô xơ . |
Theo thùy
Tuyến tiền liệt với một thùy động mạch giữa dây thần kinh lớn phình lên. Hình trên là một dụng cụ kim loại được đặt trong niệu đạo đi qua tuyến tiền liệt. Mẫu xét nghiệm này đã dài được gần 7 cm với một thể tích khoảng 60 cm3 qua siêu âm transrectal và đã được cắt bỏ trong một thủ tục Hryntschak hoặc cắt tuyến tiền liệt transvesical (cắt bỏ tuyến tiền liệt thông qua bàng quang) để tăng sản tuyến tiền liệt lành tính.
Phân loại theo “Thùy” thường được sử dụng trong giải phẫu.
| Thùy trước (hoặc eo) | Khoảng tương ứng với một phần của vùng chuyển tiếp |
| Thùy sau | Khoảng tương ứng với vùng ngoại vi |
| Thùy bên
Thùy động mạch giữa dây thần kinh (hoặc thùy giữa) |
Bao trùm tất cả các vùng
Khoảng tương ứng với một phần của vùng trung tâm |
Nguồn: Bác sĩ Hoàng Sầm/ Yhocbandia
